375bfd601c08cb4b88b036b38bdafa4555548c9a-xlarge (1)

Poniżej przedstawiamy opis przypadku jednego z pacjentów oraz proponowane postepowanie farmaceuty w ramach przeglądu lekowego. Poznaj prawidłowe działanie i zastosuj w praktyce wskazówki w relacji pacjent – farmaceuta – lekarz.

Opis przypadku

56-letni, otyły mężczyzna zgłosił do gabinetu opieki farmaceutycznej z powodu zablokowanego nosa, oddychania przez usta oraz kłopotów ze snem. Twierdzi, że zablokowany nos jest „niedoleczoną infekcją”, którą przebył kilka tygodni temu.

W czasie wspomnianej infekcji stosował leki złożone w formie granultatu do rozpuszczenia zawierającego paracetamol, chlorowodorek pseudoefedryny oraz dekstrometorfan Dodatkowo stosował rano i wieczorem 0,05% roztwór oksylometazoliny w postaci aerozolu do nosa. Jak wspomniał, zastosowane leczenie przyniosło poprawę stanu zdrowia i ograniczenie objawów, ale po infekcji pozostał katar i uczucie zablokowanego nosa.

Problemy z oddychaniem przez zablokowany nos spowodowały kłopoty z zasypianiem. Dlatego cały czas przed zaśnięciem stosuje aerozol do nosa z ksylometazoliną. Choć pomaga mu to w zasypianiu, to rano budzi się z ogromnym bólem głowy, przesuszoną śluzówką i zatkanym nosem.

Z wywiadu przeprowadzonego przez farmaceutę wynika, że stosuje na co dzień lek obniżający ciśnienie krwi zawierający peryndopryl i amlodypinę, oraz tamsulozynę na łagodny przerost gruczołu krokowego. Pacjent nie cierpi na alergię.

Rekomendacje dla pacjenta

Farmaceuta w ramach rozwiązania problemu poinformował pacjenta, że powodem zgłaszanych przez niego dolegliwości jest nadużywanie kropli do nosa.

Oksylometazolina, bedąca miejscowym lekiem sympatykomimetycznym stosowana dłużej niż 5-6 dni może prowadzić do narastającej tolerancji, odruchowego obrzęku błony śluzowej po kilku godzinach od podania i rozwoju tzw. polekowego nieżytu nosa (łac. rhinitis medicamentosa).

Nieżyt ten oprócz uczucia zablokowanego nosa powoduje:

krwawienia z nosa,

obrzęk błony śluzowej nosa,

utratę powonienia,

przesuszenie błony śluzowej układu oddechowego

chrypkę,

chrapanie, bezdech senny utrudniające zasypianie i fizjologiczny sen,

bóle głowy po przebudzeniu.

Wspomniano pacjentowi, że polekowy nieżyt nosa, zwłaszcza zaniedbany i nieleczony, z czasem prowadzi do przewlekłego zapalenia zatok, zapalenia ucha środkowego, przerostu małżowin nosowych,upośledzenie drożności trąbki słuchowej Eustachiusza i związane z tym wysiękowe zapalenie ucha środkowego; zanikowego nieżytu nosa, perforacji przegrody, a nawet incydentów sercowo-naczyniowych, po wchłonięciu do krwiobiegu przez uszkodzoną śluzówkę oksymetazoliny. Zalecono szybkie rozpoczęcie leczenia.

Wytłumaczono pacjentowi mechanizm „błędnego koła”, w którym skutek (zablokowany nos) nasila przyczynę (długotrwałego podawania kropli do nosa).

Dodatkowo jeden ze składników stosowanego przez pacjenta leku na nadciśnienie peryndopril może nasilać polekowy nieżyt nosa poprzez wpływ na ciśnienie i przepływ krwi. Lekiem ogólnym, który również może przyczyniać się do polekowego nieżytu nosa jest tamsulozyna.

Polekowy nieżyt nosa mogą powodować nie tylko leki miejscowe, ale również działające ogólnie leki obniżające ciśnienie krwi (m.in. rezerpina, hydralazyna, prazosyna, inhibitory konwertazy angiotensyny, propranolol), leki przeciwdepresyjne (m.in. amitryptylina, tioridazyna, chlordiazepoksyd, perfenazyna), doustne leki obkurczające błonę śluzową nosa oraz doustne środki antykoncepcyjne.

Długotrwałe oddychanie przez usta spowodowane katarem polekowym wywiera również długofalowe skutki zdrowotne. Związane są one z przedłużającą się hiperwentylacją, która prowadzić może po latach do remodelingu mięśnia sercowego – przerostu lewej komory serca.

Rekomendacje dla lekarza

Zwrócono uwagę lekarzowi, że polekowy nieżyt nosa może wystąpić po zastosowaniu leków działających zarówno miejscowo, jak i ogólnie (wymienionych w ramce). Najczęściej jednak jest on skutkiem nadużywania (ponad 7 dni) donosowych leków zmniejszających obrzęk śluzówki nosa i dospojówkowych leków zwężających naczynia krwionośne spojówki.

Propozycja leczenia

Pacjent został również pouczony, że podobnie jak w przypadku większości „uzależnień” nawet krótkotrwałe stosowanie oksymetoliny, nawet po kilku miesiącach od odstawienia leku, może spowodować nawrót problemu. Zupełne wyleczenie trwać może bowiem do kilkunastu miesięcy.

W RAMACH OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ ZAPROPONOWANO NASTĘPUJĄCE DZIAŁANIA:

obniżenie masy ciała – redukcja tkanki tłuszczowej przekłada się na zmniejszenie nasilenia chrapania oraz zmniejszenia obrzęku małżowin nosowych;

konsultację laryngologiczną – w celu oceny małżowin nosowych i przegrody nosa;

konsultację urologiczną – w celu zamiany stosowanej tamsolozyny na innych lek zmniejszający objawy przerostu stercza;

stopniowe „odzwyczajanie” błony śluzowej nosa od oksymetazoliny – pacjent powinien dawkować lek tylko do jednej dziurki, coraz rzadziej, po czasie zredukować dawkę, aż do całkowitego ustapienia polekowego nieżytu do nosa. Potem czynnośći te nalezy powtórzyć w drugiej dziurce nosa;

stosowanie do zablokowanych dziurek nosa mometazonu (streyd) przez okres nie dłuższy niż 5-6 tygodni przy mocno nasilonych objawach;

codzienną irygację jam nosa hipertonicznym roztworem 0,8% chlorku sodu lub wody morskiej

stosowanie preparatów regenerujących błonę śluzową nosa – preparaty te powinny zawierać olej sezamowy, kwas hialuronowy, ektoinę, dekspantenol albo glicerol.

Inne możliwości leczenia

Farmaceuta przedstawił pacjentowi inne możliwości leczenia polekowego nieżytu nosa i zachęcił do rozmowy z laryngologiem. Gdy metody nieinwazyjne zawodzą, lekarz może zaproponować leczenie operacyjne. Zazwyczaj wykonuje się w tym celu zabieg konchoplastyki dolnej metodą podśluzówkowej elektro- lub radioablacji. Zabieg jest szybki, wykonuje się go w znieczuleniu miejscowym, nie powoduje krwawień i nie prowadzi do uszkadzenia błony śluzowej nosa. Efekty są bardzo zadowalające i odczuwalne już od momentu rekonwalescencji po zabiegu.

Autor: Artur Rakowski, magister farmacji, kierownik apteki z wieloletnim stażem