7d0ec80dd80e24be9f7272b4bcb25afe1e3bfb0b-xlarge (2)

Do apteki zawitał pacjent z raną po oparzeniu po zbyt długim przebywaniu na słońcu oraz z bólem karku i pleców. Jaką w tym przypadku poradę farmaceutyczną powinien zastosować aptekarz? Dowiedz się, w jaki sposób ?

Poniżej przedstawiamy opis przypadku jednego z pacjentów oraz proponowane postępowanie farmaceuty w ramach przeglądu lekowego. Poznaj prawidłowe działanie i zastosuj w praktyce wskazówki w relacji pacjent – farmaceuta – lekarz.

Opis przypadku

Do apteki zgłasza się 47-letni pacjent z prośbą o rekomendację maści na oparzenie, które pojawiło się na karku i łopatkach. Z wywiadu wynika, że przebywa on od kilku dni w ogrodzie na otwartym słońcu w upalny dzień, bez należytej ochrony przeciwsłonecznej (dopiero dzisiaj zastosował krem z filtrem). Przy okazji prosi o mocniejsze tabletki przeciwbólowe, ponieważ po całym dniu schylania się w ogrodzie boli go szyja i plecy.

Okazuje się, że jak dotąd pacjent leczył ból karku samodzielnie, stosując paracetamol, maść końską chłodzącą i żel z ketoprofenem, którego resztkę posiadał po zabiegu jonoforezy.

Rekomendacje dla pacjenta

Z zebranego wywiadu wynika, że pacjent doświadczył fotouczulenia wywołanego przez ekspozycję miejsc smarowanych ketoprofenem na silne nasłonecznienie. Co więcej, istnieje prawdopodobieństwo, że zastosowany niedawno krem z filtrem zawierał oktokrylen, który również wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia skórnych reakcji fotonadwrażliwości.

Skórne reakcje polekowe są jednymi z najczęściej diagnozowanych działań niepożądanych leków. W zapobieganiu nawrotom istotne znaczenie ma profilaktyka, unikanie ponownej ekspozycji na uczulający lek oraz edukacja pacjenta.

Poinformowano pacjenta, że pęcherze i zaczerwienienie na karku to klasyczny przykład polekowej reakcji fototoksyczności. Objawia się ona masywnym rumieniem, obrzękiem, pęcherzami oraz stanem zapalnym, który pojawia się bezpośrednio po ekspozycji na silne nasłonecznienie.

Pacjentowi zaproponowano, by odstawił żel z ketoprofenem i unikał bezpośredniej ekspozycji na słońce do czasu wyleczenia zmian. W ramach profilaktyki reakcji fototoksycznej farmaceuta zachęcił pacjenta, by ten planował prace wczesnym rankiem albo późniejszym wieczorem. Dodatkowo stosował kremy z filtrami UVA i UVB o wartościach 50 SPF, ale przed zakupem sprawdzał, czy w składzie nie znajduje się oktokrylen. W czasie prac w ogrodzie zalecono noszenie przewiewnego ubrania z długim rękawem i nogawkami, chroniącego skórę przed promieniowaniem UV.

Propozycja leczenia pacjenta

Pacjentowi zaproponowano następujące leczenie i suplementacje:

doustne stosowanie leku przeciwhistaminowego II generacji, na przykład desloratadyny 5mg, nie dłużej niż 7–10 dni;
miejscowe stosowanie kremu z hydrokortyzonem 15 mg/g na noc, na chorobowo zmienione miejsca;
suplementację β-karotenem w okresie letnim, który wykazuje działanie fotoochronne.

Poinstruowano pacjenta, że w przypadku braku poprawy po 4–5 dniach powinien skorzystać z konsultacji dermatologa.

W RAMACH OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ ZAPROPONOWANO NASTĘPUJĄCE DZIAŁANIA:

odstawienie żelu z ketoprofenem;
unikanie bezpośredniej ekspozycji na słońce do czasu wyleczenia zmian;
stosowanie kremów z filtrami UVA i UVB o wartościach 50 SPF, ale przed zakupem należy sprawdzić, czy w składzie nie znajduje się oktokrylen;

doustne stosowanie leku przeciwhistaminowego II generacji, na przykład desloratadyny 5 mg, nie dłużej niż 7–10 dni;
miejscowe stosowanie kremu z hydrokortyzonem 15 mg/g na noc, na chorobowo zmienione miejsca;
suplementację β-karotenem w okresie letnim, który wykazuje działanie fotoochronne;
w przypadku braku poprawy po 4–5 dniach konieczna konsultacja z lekarzem dermatologiem.

Rekomendacje dla lekarza dermatologa

Lekarz został poinformowany, że zmiany na szyi, karku i łopatkach to prawdopodobnie reakcja fototoksyczności ketoprofenu. Poproszono o ocenę, czy leczenie zarekomendowane przez farmaceutę przynosi skutek. Zachęcono lekarza, by wskazał pacjentowi dobrej jakości dermokosmetyk z filtrem do opalania pozbawiony oktokrylenu.

Starsze leki NLPZ, należące do I generacji (naproksen, kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, ketoprofen,) hamują jednocześnie obie cyklooksygenazy, w konsekwencji czego uzyskujemy zadowalające efekty działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego, związane z hamowaniem COX-2 oraz niepożądane działanie związane z hamowaniem COX-1. Zablokowanie aktywności COX-1 prowadzi do wystąpienia działań niepożądanych nie tylko ze strony przewodu pokarmowego w postaci nadżerek, owrzodzeń i krwawienia z przewodu pokarmowego, ale również układu krążenia, układu moczowego (upośledzenie czynności nerek, retencja soli i wody) i oddechowego (stany patologicznych skurczów oskrzeli – „astma aspirynowa”). Bardzo często występują też odczyny skórne w postaci rumienia, pokrzywki czy złuszczającego zapalenia skóry.

Piśmiennictwo:

Loh T.Y., & Cohen P.R. (2016). Ketoprofen-induced photoallergic dermatitis. The Indian journal of medical research, 144(6), 803–806;
Lozzi F., Di Raimondo C., Lanna C., Diluvio L., Mazzilli S., Garofalo V., Dika E., Dellambra E., Coniglione F., Bianchi L., & Campione E. (2020). Latest Evidence Regarding the Effects of Photosensitive Drugs on the Skin: Pathogenetic Mechanisms and Clinical Manifestations. Pharmaceutics, 12(11), 1104;
Bagheri H., Lhiaubet V., Montastruc J.L., & Chouini-Lalanne N. (2000). Photosensitivity to ketoprofen: mechanisms and pharmacoepidemiological data. Drug safety, 22(5), 339–349. Abstract;
Loh T.Y., & Cohen P.R. (2016). Ketoprofen-induced photoallergic dermatitis. The Indian journal of medical research, 144(6), 803–806;
Baswan S.M., Klosner A.E., Weir C., et al. Role of ingestible carotenoids in skin protection: A review of clinical evidence. Photodermatol Photoimmunol Photomed. 2021; 37: 490– 504;
Nakazawa T., Shimo T., Chikamatsu N., Igarashi T., Nagata O., Yamamoto M. Study on the mechanism of photosensitive dermatitis caused by ketoprofen in the guinea pig. Arch Toxicol. 2006;80:442–8;
Karlsson I., Persson E., Ekebergh A., Mårtensson J., Börje A. Ketoprofen-induced formation of amino acid photoadducts: possible explanation for photocontact allergy to ketoprofen. Chem Res Toxicol. 2014;27:1294–303;
Ray R.S., Mujtaba S.F., Dwivedi A., Yadav N., Verma A., Kushwaha H.N., et al. Singlet oxygen mediated DNA damage induced phototoxicity by ketoprofen resulting in mitochondrial depolarization and lysosomal destabilization. Toxicology. 2013;31:229–37;
Kuwatsuka S., Kuwatsuka Y., Takenaka M., Utani A. Case of photosensitivity caused by fenofibrate after photosensitization to ketoprofen. J Dermatol. 2016;43:224–5;
Avenel-Audran M., Dutartre H., Goossens A., Jeanmougin M., Comte C., Bernier C., et al. Octocrylene, an emerging photoallergen. Arch Dermatol. 2010;146:753–7;
Veys E.M. 20 years’ experience with ketoprofen. Scand J Rheumatol. 1991;90(Suppl):1–44.