Suplement jaki jest – nie każdy widzi

Ograniczona wiedza pacjentów na temat stosowania suplementów diety może prowadzić do nadmiernego spożywania witamin i minerałów, które są zawarte w kilku przyjmowanych jednocześnie preparatach, oraz doprowadzić do interakcji składników suplementów diety i stosowanych przez pacjentów leków.

Dynamiczny rozwój rynku suplementów diety spowodował, że poważnym problemem dla pacjentów staje się wybór właściwego produktu. Co więcej, wyniki badań zleconych przez Najwyższą Izbę Kontroli wykazały, że suplementy diety często nie wykazują cech, które były deklarowane przez producentów, oraz mogą zawierać substancje niedozwolone, a czasem nawet szkodliwe dla zdrowia. Należy jednak pamiętać, że nieliczne suplementy diety są produkowane bez poszanowania dla zaleceń i obowiązującego prawa. Pojawia się zatem pytanie: jaki suplement diety wybrać?

Mimo negatywnych opinii na temat całej kategorii suplementów diety warto zaznaczyć, że wymagania odnośnie do składu dla witamin i minerałów oraz oznakowania suplementów diety zostały szczegółowo określone w odpowiednich przepisach i są egzekwowane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia określono w przejrzysty sposób, że oznakowanie, prezentacja i reklama suplementów diety nie może wprowadzać konsumenta w błąd i sugerować, że zbilansowana dieta nie dostarcza wystarczających dla organizmu ilości składników odżywczych.

Ważne zapisy znalazły się również w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie składu i oznakowania suplementów diety. Zgodnie z zapisami rozporządzenia na opakowaniu musi znaleźć się określenie, że konkretny produkt to „suplement diety”. Na etykiecie produktu muszą pojawić się informacje na temat porcji produktu zalecanej do spożycia w ciągu dnia, ostrzeżenie dotyczące nieprzekraczania zalecanej dziennej porcji oraz stwierdzenie, że suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety [4]. W załączniku do rozporządzenia znajduje się również wykaz witamin i składników mineralnych oraz ich form chemicznych, które mogą być stosowane w produkcji suplementów diety.

Należy przypominać pacjentom, że prawidłowo zbilansowana dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników pokarmowych (w tym witamin i minerałów). Występują jednak szczególne sytuacje, w których stosowanie suplementów diety jest zalecane. Dotyczy to osób spożywających mniej niż 1600 kcal dziennie, osób starszych oraz osób stosujących diety eliminacyjne. Osoby starsze posiadają zwiększone zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze ze względu na ich ograniczoną przyswajalność [6]. Dobrym przykładem mogą być również wegetarianie lub weganie oraz osoby wykluczające z diety wszystkie produkty mleczne, u których dochodzi do utrudnionej realizacji zapotrzebowania m.in. na wapń, witaminę D₃ oraz witaminę B₁₂.

Suplementacja kwasu foliowego, jodu i witaminy D₃jest zalecana u kobiet w ciąży. W uzasadnionych przypadkach i w zależności od stopnia istniejącego niedoboru lub jego ryzyka można u tych kobiet zastosować suplementację żelaza, kwasu dokozaheksaenowego (DHA) oraz magnezu [6]. U kobiet w ciąży i karmiących piersią, które stosują specjalne diety (m.in.: wegetariańską, wegańską, bezglutenową), może zaistnieć konieczność dodatkowej suplementacji witaminy B₁₂. Suplementacja wapnia i witaminy D₃ wskazana jest również u kobiet po menopauzie, w przypadku niedoboru tych składników. U osób z nietolerancją laktozy eliminacja produktów mlecznych z diety może uniemożliwić pokrycie zapotrzebowania na wapń, dlatego wskazana może być jego suplementacja. Niestety, sposób odżywania większości osób odbiega od aktualnych zaleceń żywieniowych. Dlatego, gdy w diecie pojawią się jakiekolwiek niedobory witamin lub składników mineralnych, można rozważyć ich suplementację.

Pacjenci często popełniają błędy, rozpoczynając suplementację: wybierają nieodpowiednie dla nich preparaty, nie stosują się do zaleceń dotyczących dziennej porcji i ignorują możliwe interakcje z przyjmowanymi przez nich lekami. Dlatego rolą farmaceuty powinna być edukacja pacjentów w zakresie bezpiecznej i efektywnej suplementacji. Warto podkreślać, że zażywanie zbyt wysokich dawek witamin może skutkować poważnymi problemami zagrażającymi zdrowiu lub życiu. Przykładowo, wysoki poziom witaminy B₁₂ w osoczu może być związany z wystąpieniem szeregu chorób, w tym schorzeń nowotworowych, oraz ze zwiększoną śmiertelnością. Zagrożeń związanych z nieuzasadnioną suplementacją jest więcej. Produkty te mogą wchodzić w interakcje ze stosowanymi produktami leczniczymi i prowadzić między innymi do obniżenia wchłaniania niektórych antybiotyków, zmniejszenia działania przeciwnadciśnieniowego β-blokerów lub zwiększać krzepliwość krwi.

Aby uchronić się przed błędami w suplementacji oraz wyborem nieodpowiedniego produktu, pacjenci powinni kierować się rekomendacją specjalistów oraz korzystać z suplementów ze sprawdzonych źródeł. Największe zaufanie pacjentów powinny budzić firmy, które stosują się do zaleceń Zespołu ds. Suplementów Diety oraz Głównego Inspektora Sanitarnego. Przestrzeganie przepisów prawa oraz zaleceń przez firmy posiadające w ofercie suplementy diety jest niezwykle istotne. Pacjent powinien mieć pewność, że dawki składników suplementów diety zawarte w produktach dostępnych na półkach aptecznych są dla niego bezpieczne. Przestrzeganie zaleceń odnośnie do maksymalnych dawek składników w zalecanej dziennej porcji suplementu diety może różnicować marki warte polecenia od tych, które są jedynie odpowiedzią na zmieniające się trendy rynkowe.

Artykuł sponsorowany