Rozbieżności w VAT dla środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego

W styczniu br., w ramach działań zmierzających do przeciwdziałania skutkom inflacji, uchwalono zmianę do ustawy o podatku od towarów i usług, obniżając stawki VAT na wybrane produkty, szczególnie istotne z punktu widzenia budżetów gospodarstw domowych, najbardziej dotkniętych skutkami gwałtownie rosnących cen (tzw. tarcza antyinflacyjna 2.0). Wśród nich nalazły się także towary pozostające w obrocie aptecznym, w tym:

• preparaty do początkowego żywienia niemowląt, w tym mleko początkowe, preparaty do dalszego żywienia niemowląt, w tym mleko następne, mleko i mleko modyfikowane dla dzieci,

• dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego.

W odpowiedzi na działania Ministerstwa Finansów 31 stycznia 2022 r. Ministerstwo Zdrowia opublikowało na swoich stronach internetowych specjalny komunikat, w załączeniu do którego przedstawiono tabele opisujące skutki zmian podatkowych w zakresie cen:

• urzędowych zbytu,

• hurtowych brutto,

• detalicznych oraz

• limitów finansowania dla poszczególnych produktów objętych regulacją.

Wskazane komunikatem ceny uwzględniały co prawda obniżoną stawkę VAT, jednak stały w sprzeczności z obowiązującym ówcześnie obwieszczeniem ministra zdrowia z 20 grudnia 2021 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. Urz. Min. Zdrowia 2021.100). To z kolei zrodziło po stronie aptekarzy uzasadnione pytania co do tego, jakie ceny w relacjach z klientem powinni stosować.

Adekwatna do zaistniałych zmian podatkowych reakcja nastąpiła dopiero 21 lutego 2022 r., kiedy ogłoszono zaktualizowane obwieszczenie ministra zdrowia w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, które zawiera już zaktualizowaną listę produktów objętych zmianami podatkowymi (Dz. Urz. Min. Zdrowia 2022.18). Nie rozwiązuje ono jednak problemu w sposób całkowity, pozostawiając lukę czasową, w której funkcjonują sprzeczne wobec siebie regulacje prawne. Nowe obwieszczenie obowiązuje dopiero od 1 marca, stawiając pod znakiem zapytania całą sprzedaż dokonaną w lutym – a więc od dnia wejścia w życie zmian podatkowych do dnia uwzględnienia ich w treści obwieszczenia ministra zdrowia.

Aptekarze realizujący umowy z NFZ na wydawanie refundowanego leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobu medycznego na receptę są zobowiązani mocą jej postanowień do stosowania limitów, cen oraz odpłatności i dopłat świadczeniobiorcy w wysokości określonej w obwieszczeniu ministra zdrowia wydanym na podstawie art. 37 ustawy o refundacji. W obwieszczeniu tym minister określa dane identyfikujące lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny (nazwę, nazwę międzynarodową substancji czynnej, dawkę, postać, wielkość opakowania, kod EAN lub inny odpowiedni) oraz ustala dla niego (m.in.):

• urzędową cenę zbytu;

• cenę detaliczną;

• wysokość dopłaty świadczeniobiorcy.

Urzędowe ceny zbytu mają charakter cen sztywnych i obligatoryjnych, co oznacza w szczególności, że:

• ich wysokość jest ściśle określona przez wskazanie jednoznacznej wartości lub sposobu jej wyliczenia;

• aptekarze mają bezwzględny obowiązek ich stosowania;

• a organy władzy państwowej oraz NFZ są zobowiązane do ich nadzorowania, a w przypadku wystąpienia naruszenia – zastosowania przewidzianych sankcji.

Problem pojawił się w sytuacji, gdy w trakcie obowiązywania obwieszczenia ministra zdrowia z 20 grudnia 2021 r. określającego ceny sztywne doszło do zmiany VAT, a więc jednego z czynników kształtujących cenę dla pacjenta. Nie da się jednocześnie zastosować zerowej stawki VAT i utrzymać cen detalicznych czy wysokości dopłat wynikających z obwieszczenia, ustalonych jeszcze przy uwzględnieniu poprzedniej, pięcioprocentowej stawki.

Przykład:

Aptekarze zostali więc postawieni przed wyjątkowo trudną decyzją, które ceny detaliczne produktów objętych refundacją, dla których został obniżony VAT, należy stosować: czy te wynikające z obwieszczenia ministra zdrowia z 20 grudnia 2021 r., czy te wynikające z komunikatu Ministerstwa Zdrowia w sprawie zmiany wysokości VAT dla środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Problemu tego nie rozwiązało w pełni także nowe obwieszczenie, które – przypomnijmy – pomija cały miesiąc sprzedaży, luty.

Problem z ustaleniem właściwych cen preparatów do żywienia oraz dietetycznych środków spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego wyniknął z braku właściwej koordynacji działań pomiędzy Ministerstwem Finansów a Ministerstwem Zdrowia w zakresie uchwalania przepisów wpływających na określenie warunków sprzedaży produktów refundowanych. Jednakże konsekwencje tego ponieść mogą właściciele aptek.

Na przyszłość jednak należy zadbać o to, aby kolejne obwieszczenie zostało przygotowane i opublikowane w odpowiednim czasie, a jego termin wejścia w życie zbiegał się z datą, w której nastąpi powrót do dotychczasowych zasad podatkowych, czyli do stawki 5% VAT.